Mag ik even met je afrekenen?

De mythe van de lijdende kustenaar

Door Charlotte van der Heiden

Melanie Bonajo – Furniture Bondage: Anne, 2007

Veel mensen denken dat elke kunstenaar, artiest en designer lijdt en dit ook fijn vindt of op z’n minst vindt dat je dat er voor over hoort te hebben. Of dat dit bij je ideële professie hoort.

Ik hoor mijn opa nog zeggen bij het tonen van mijn eerste schilderwerken van de academie, ‘ zo, dus jij bent kunstenmaker!’ Niet heel sympathiek bedoeld. Maar gelukkig nam ik het toen al niet persoonlijk.

Afrekenen met de mythe van de lijdende kunstenaar

Is het waar dat jij als kunstenaar verschrikkelijk slecht zou zijn in zakendoen? Of geloof je zo in het beeld van de lijdende kunstenaar dat je het jezelf lastig maakt? Met de mythe dat je werkelijk geen rijk leven zou kunnen hebben wanneer je verdient aan je autonome werken?

In een recente studie van psycholoog Sean McCrea aan de universiteit van Konstanz, werden mensen aangemoedigd om excuses te maken voor hun slechte prestaties in een reeks van intelligentie tests om te zien of zij hun zelfvertrouwen konden behouden. Zij waren erg vaak minder gemotiveerd om hun prestaties te verbeteren na deze negatieve uitspraken. En dit laatste is juist zo belangrijk voor je eigen ontwikkeling en groei. In alle opzichten. Tijdens heel je leven.

Dit onderzoek suggereert dat de ‘lijdende kunstenaar’ slechts bestaat bij zijn of haar of jouw fragiele ego. Ik vraag mij af, in welke mate staan jouw eigen vooroordelen, angsten en overtuigingen je hierbij in de weg?

Weerhouden ze je ervan om goede prijzen te vragen, te investeren in jezelf, ervan overtuigd te zijn dat je werk en dus jij het waard zijn? Dit zijn volgens mij hele belangrijke ideeën die ervoor zorgen dat je financieel het meeste kunt halen uit je artistieke talenten, vaardigheden en kennis.

Melanie Bonajo – Furniture Bondage: Furniture 17

De verkoop van kunst is niet hetzelfde als jezelf in de verkoop gooien.

In het verre verleden bestond er nog geen onderscheid tussen de verschillende vormen van beeldende kunst. Makers werden toen nog gezien als ambachtslieden. Autonome kunst was nog een onbekend begrip.

Toen de industrialisatie zich ontwikkelde kwam er, begin vorige eeuw, een herwaardering en onderscheid tussen deze verschillende vormen. De behoefte aan ambachten nam af. Schoonheid werd ondergeschikt. En autonomie, vrije, beeldende kunst vond de ruimte en nam een vlucht.

Hierdoor kwam juist ook weer meer aandacht voor ambachtelijke kwaliteiten. Ook door ontwikkelingen zoals het Bauhaus. Daar werd vrijwel geen onderscheid gemaakt tussen beeldend kunstenaars en designers.

In de hele kunst geschiedenis zie je deze trend van verwijdering en toenadering tussen de disciplines en ideeën over kunst.

Als cultuur hebben we zo’n geloof in het romantische idee dat het bestaansrecht van kunst gelijk staat aan de martelgang die de kunstenaar ervoor heeft moeten afleggen. We (nou ja wij?!) eren kunstenaars pas wanneer ze dood zijn en negeren ze tijdens hun armoedige leven.

De verheerlijkte ‘lijdende kunstenaar’ is een concept dat werd gepopulariseerd door Henri Murger, die het werk La Vie de Bohème schreef in 1851. Deze beruchte Franse roman verbeeldt een gemeenschap van arme kunstenaars die in de Boheemse wijk van Parijs wonen. Het boek was waanzinnig populair en het idee van de hongerende en lijdende kunstenaar was geboren en geframed.

Sommige beweren zelfs dat dit inspireerde tot de eerste Grunge mode. Bevoorrechte jonge kunst studenten begonnen met opzet zich schrijnend te kleden en rolden hun eigen sigaretten. Ik was zelf ook zo’n bink, haha.

Foto uit Michael Lavine’s (and Thurston Moore of Sonic Youth)
boek ‘Grunge’.

Murger’s voorstelling van dat romantische leven van de kunstenaar en zijn worsteling is volledig verankerd in de gedachten en motieven van de ‘popular culture’ waarbij zowel kunstenaars en opdrachtgevers blijven vasthouden aan het idee dat goede kunst een product is van de oprechte, authentieke en financieel instabiele mens.

Maar ik ben hier om je te vertellen dat de verkoop van kunst niet te verwarren is met jezelf in de verkoop gooien. Het is belangrijk om je waarde te kennen! Praat met ervaren en succesvolle kunstenaars over wat zij voor hun werk vragen, zorg ervoor dat je de markt begrijpt en wees niet bang om te vragen naar dat wat jij er graag voor wilt hebben, waardeer wat je uiteindelijk krijgt en werk aan het verschil. Door je werk nog waardevoller te maken en je belemmerende overtuigingen te overwinnen.

Reken af met het idee dat jij zou moeten afzien omdat je doet waarvoor je bent gekomen op deze plek en tijd. Het idée bestaat alleen als jij erin gelooft en je het de ander doet geloven.

Rock On!